Prawo a fotografia - o fotografowaniu w miejscach publicznych

Dziękujemy za uwagi, opinie i liczne maile na temat cyklu "Prawo a fotografia". Zgłoszone problemy prawne przekazaliśmy ekspertom z serwisu TwojePorady.pl. Odpowiedzi na najczęściej powtarzające się pytania będziemy publikować w kolejnych tygodniach. Oczywiście nadal możecie przesyłać nam opisy wątpliwych z prawnego punktu widzenia sytuacji - piszcie na adres kontakt@fotopolis.pl (dodając w tytule maila "porady prawne").

Czy ktoś może mi zabronić robienia zdjęć w publicznie dostępnych miejscach – w centrach handlowych, biurowcach, dworcach, etc.?

Odpowiada Katarzyna Krupa, Kancelaria Prawna Spaczyński, Szczepaniak i Wspólnicy sp.k.: Biorąc pod uwagę obowiązujący stan prawny udzielenie jednoznacznej i generalnej odpowiedzi na tak postawione pytanie, nie jest możliwe. Problematyka zakazu fotografowania w miejscach publicznych wymaga pogłębionej analizy każdej sytuacji faktycznej w zależności przede wszystkim od miejsca wykonania fotografii oraz jej przedmiotu. W związku z tym poniżej prezentuję wyłącznie podstawowe zasady i akty prawne, które będą miały zastosowanie do wybranych przeze mnie miejsc publicznie dostępnych.

Sony FX30 - RATY 20x0%

9 849 zł

Nikon Z f

9 849 zł

Canon EOS R8 - RATY 20x0%

6 199 zł

Sigma 50 mm f/1.2 L-Mount - RATY 20x0%

5 990 zł

Tamron 35-150 mm Nikon Z - RATY 20x0%

7 585 zł

Prawo autorskie

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na zakres uregulowania zakazu fotografowania w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej jako: "Ustawa"). Artykuł 33 pkt 1 tej regulacji wskazuje, że dozwolone jest rozpowszechnianie, a więc odtwarzanie dowolną techniką (w tym fotografowanie) i udostępnianie publiczne, utworów wystawionych na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednak nie do tego samego użytku. Jak widać z przywołanego przeze mnie przepisu ustawodawca zawęził dozwolony użytek w tym zakresie tylko do miejsc otwartej przestrzeni, dostępnych dla każdego. Przy czym należy zauważyć, że ogólnie dostępnym jest także ogród czy plac, na który można wejść tylko za opłatą. Rozpowszechnianie dopuszczone na mocy art. 33 pkt 1 Ustawy może służyć wszelkim celom, także zarobkowym. Dopuszczalne jest więc sporządzenie kartek pocztowych czy umieszczenie fotografii w przewodniku. Nie jest natomiast dozwolone odtworzenie do tego samego użytku, a więc w celu wystawienia jako dzieła artystycznego. Zatem nie są objęte użytkiem określonym w art. 33 pkt 1 Ustawy dzieła wystawione w centrach handlowych, halach dworcowych czy w biurowcach. Mimo że są to miejsca ogólnie dostępne, to dzieła tam wystawione nie znajdują się "na wolnej przestrzeni". Obraz czy rzeźba, które są tam wyeksponowane nie mogą być dowolnie rozpowszechniane, tak jak dzieła prezentowane w warunkach określonych w art. 33 pkt 1 Ustawy. W związku z tym należy zauważyć, że rozpowszechnianie dzieła wystawionego w miejscu ogólnie dostępnym, ale w zamkniętej przestrzeni, może wymagać poza zezwoleniem podmiotu praw autorskich, także zezwolenia właściciela takiego miejsca. Natomiast zgodnie z art. 33 pkt 2 Ustawy dozwolona jest eksploatacja dzieł wystawianych w zbiorach dostępnych publicznie takich jak np. muzea, ale tylko w katalogach i w wydawnictwach publikowanych dla promocji tych utworów oraz w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach w prasie i telewizji, jednak wyłącznie w granicach uzasadnionych celem informacji. W pozostałym zakresie będą miały zastosowanie m.in. przepisy ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach, o czy piszę poniżej.

Inna akty prawne

Dokonanie oceny prawnej dopuszczalności/niedopuszczalności fotografowania w miejscach dostępnych publicznie w zakresie innym niż wskazany powyższej będzie wymagało szczegółowej analizy każdego przypadku z osobna. W tym miejscu chciałabym zwrócić uwagę m. in. na rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 listopada 2004 r. w sprawie przepisów porządkowych obowiązujących na obszarze kolejowym, w pociągach i innych pojazdach kolejowych, z którego nie wynika zakaz fotografowania w wyżej wymienionych miejscach. Na uwagę zasługuje także rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony, z którego wyprowadza się zakaz fotografowania przedmiotowych obiektów. Ponadto warto zauważyć, że zgodnie z art. 25 ustawy o muzeach, nie jest zakazane fotografowanie zbiorów muzealnych, ale muzeum za sporządzenie fotografii ma prawo do pobrania opłaty. Przy czym należy zwrócić uwagę na ostatni wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 5 marca 2010 roku, w którym uznał on, że klauzula "Zabrania się fotografowania i filmowania eksponatów oraz sal ekspozycyjnych bez uzyskania pozwolenia dyrektora Muzeum. Fotografowanie możliwe jest po uzyskaniu zgody i uiszczeniu opłaty.", znajdująca się w regulaminach wielu polskich muzeów, jest klauzulą niedozwoloną. Wyrok ten oznacza, że wszystkie polskie muzea powinny zweryfikować swoje regulaminy, ponieważ po jego uprawomocnieniu się, stosowanie takich klauzul może być uznane za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.