Przyszedł z innego świata... z zaułków Shinjuku, z rozbłysków neonów, z odbić w szybach barów i samochodów. Jego zdjęcia były brudne, nieostre, czasem ledwie czytelne. Ale prawdziwe, tak bardzo, że trudno było od nich odwrócić wzrok.
Album "Moriyama: Quartet" to cztery książki zamknięte w jednym tomie: Japan: A Photo Theater (1968), A Hunter (1972), Farewell Photography (1972) i Light and Shadow (1982). Redaktor tomu, Mark Holborn, porównuje je do „czterech ruchów jednej kompozycji”.
Każdy brzmi inaczej, ale razem tworzą dogłębny portret artysty i jego muzy - Japonii w latach „powojennego cudu gospodarczego”. Z jednej strony widać ślady zanikającej tradycji, z drugiej wszechobecny, rozlewający się po zaułkach wizualny język wielkomiejskiej ulicy.
We wczesnych pracach, jak "A Hunter", Moriyama błąka się po ulicach, fotografuje ludzi, znaki, psy, światła. W kadrze nic nie jest pewne ani ostre. To fotografia zrobiona w biegu, z poziomu chodnika, w momencie, gdy obraz dopiero się rodzi. Holborn pisze, że za tą szorstkością kryje się artysta „intensywnie liryczny, poetycki jak autor piosenek”.
Zauważa on też, że Moriyama pokazuje Japonię z dwóch stron: sceny i jej zaplecza. Z jednej widzimy błyszczącą modernizację, z drugiej ciemne zakamarki miasta, jego podziemny puls...
Wśród ziarna, kontrastu i hałasu słychać rytm japońskiej ulicy. Ten kontrast to nie tylko temat jego fotografii, ale też sposób widzenia świata. Fotograf jest pomiędzy tym, co oficjalne, a tym, co wymyka się nieczujnemu obserwatorowi.
W kolejnym projekcie, "Farewell Photography", Moriyama dosłownie rozbija obraz fotograficzny na kawałki. Niczym chirurg dokonuje operacji na samej tkance medium. Negatywy są porysowane i zabrudzone, obrazy prześwietlone, nieczytelne, ziarniste. Kadry przekraczają granice narzucone przez kliszę, jakby fotografia próbowała wyrwać się z własnych ram.
Był rok 1972. W kolejnych latach Moriyama, zaangażowany w nauczanie i życie artystyczne, zaczął zmagać się z samotnością i lękiem, które doprowadziły go do uzależnienia od leków i coraz większego oddalenia od fotografii.
W książce możemy przeczytać jego słowa: „Jak zawsze fotografowałem w Tokio, w Shinjuku, Shibuyi i Ikebukuro, ale nie potrafiłem zrobić zdjęć, które we mnie rezonowały. Pamiętam tę przepaść między sobą a obrazami. To był kolejny rozczarowujący etap... Choć zdarzały się dni, kiedy nie dotykałem aparatu, nie minął ani jeden, żebym nie myślał o fotografii.”
W Light and Shadow, wydanym w 1982 roku, Moriyama odzyskuje równowagę. Nadal fotografuje w czerni i bieli, ale tym razem z dystansem, jak ktoś, kto pogodził się z otaczającym go chaosem. To projekt o pamięci, nie tylko tej osobistej, ale również o pamięci obrazu fotograficznego.
W tym kontekście "Moriyama: Quartet" nie jest nostalgiczną reedycją klasycznych albumów, lecz refleksją nad tym, co fotografia pozwala zapamiętać, gdy otaczający świat zmienia się szybciej niż film w aparacie.
W książce znalazły się też fragmenty notatek i dzienników Moriyamy. Pisze w nich o samotności, o potrzebie ciągłego fotografowania, o tym, że obraz jest jak oddech. Z tych zapisków wynika, że fotografia była dla Moriyamy nie tyle dokumentem, co rozmową z samym sobą.
Holborn stworzył z tego albumu nie tylko retrospektywę, ale i opowieść o artystycznej ciągłości. "Moriyama: Quartet" przypomina, że fotografia nie musi być piękna, by była prawdziwa. Wystarczy, że jest uczciwa wobec tego, co widzi.
Książka jest już dostępna w księgarni artystycznej bookoff.pl w promocyjnej cenie 239 zł
Moriyama: Quartet
- Oprawa: twarda
- Stron: 440
- Format: 295 x 217 mm
- Wydawnictwo: Thames & Hudson
- Język: angielski
