Określenie „wiejscy fotografowie” jest pewnym uproszczeniem, jak przyznaje Grzegorz Dąbrowski ze Stowarzyszenia Edukacji Kulturalnej Widok, które realizuje wystawę.
- Pokażemy zdjęcia anonimowych autorów i pięciu, których nazwiska znamy: Jerzego Kostko z Kleszczel, Jana Żukowskiego z Kuźnicy, Jana Siwickiego z Jaczna, Konstantego Kuźmina z Gródka i Józefa Januszkiewicza z Wojszek. Niektórzy z nich działali więc w miasteczkach, ale niewiele różniły się one od otaczających je wiosek. Fotografowali wiejskie życie. Czasami też wyprawiali się w teren rowerem czy motorem - mówi kurator.
Fryzjer, pszczelarz, rolnik, fotograf
Fotografowanie zazwyczaj nie było ich głównym zajęciem. Pracowali w szkole, na roli, budowach, zajmowali się pszczelarstwem, byli fryzjerami, handlowali mięsem czy cembrowinami. Robieniem zdjęć przeważnie dorabiali. Dlatego przyjmowali wszelakie zlecenia, a klisze średniego formatu dzielili z oszczędności na dwie czy cztery części, żeby zmieściło się więcej „główek”.
Najczęściej proszono ich o upamiętnienie „wiekopomnej chwili” - ślubu, narodzin dziecka, pogrzebu, zatknięcia wiechy na skończony dom, wyjazdu kawalerki do wojska. Robili też zdjęcia do dokumentów.
Ale poza tym czysto zarobkowym nurtem pełnili też w swoich małych społecznościach inne funkcje, np. kronikarzy dokumentujących życie codzienne - nieraz z reporterskim zacięciem, jak Żukowski czy Kuźmin. Bywali „PR-owcami” w dzisiejszym rozumieniu, jak Kostko czy Siwicki, którzy dbali, by portrety odpowiadały aspiracjom fotografowanych i dodawały im prestiżu. Mieli na wyposażeniu swoich atelier torebki do wypożyczenia dla pań, rowery dla panów, buty i ubrania na każdą okazję, a także przewoźne widoczki - tła zasłaniające bieda-chałupy.
Ekscentrycy i majsterkowicze, zanurzeni w lokalnym żywiole
Musieli też mieć żyłkę majsterkowicza. Tanie aparaty często się psuły. Trzeba było umieć je naprawić. Kuźmin i Kostko konstruowali nawet własne. Przeważnie wcześniej terminowali w tzw. „wielkim, miastowym”, choćby białostockim świecie. Wnosili więc „na swoje wioski” powiew nowoczesności. Niektórzy uchodzili za dziwaków, jak Kostko - rozpoznawalny z daleka po czapce pilotce, prenumerujący fotograficzne czasopisma z Warszawy, codziennie rysujący wykresy pogody i malujący astrologiczne efemerydy.
- Byli więc wielofunkcyjni, ale zwykle nie uważali się za artystów. To upływający czas, który ładnie spatynował ich zdjęcia, pozwala spojrzeć na nie z poziomu meta, jak na obrazy - zauważa Jolanta Szczygieł-Rogowska, dyrektorka Galerii im. Sleńdzińskich, która jest partnerem wystawy. - Czasami pamiątkowe fotografie zmieniały plastyczne ingerencje ich posiadaczy. Układali z nich albumy w dużych ozdobnych ramach i wieszali na najbardziej widocznej ścianie, ozdabiali zdjęcia kruszonymi szkiełkami, czasami nawet tworzyli do nich coś à la metalowe ryzy/koszulki, jak do ikon.
Prezentowane zdjęcia pochodzą głównie z I połowy XX wieku. Przy uważnym oglądzie można na nich zauważyć podlaską wielokulturowość - szczególnie prawosławne krzyże, świątynie i obrzędy.
- Fotografowie byli częścią tego świata, byli zanurzeni w lokalnym żywiole. Dlatego na ich zdjęciach nie ma egzotyzacji prowincji - są szczere - mówi Magdalena Godlewska-Siwerska ze Stowarzyszenia Widok, koordynatorka projektu. - Nasza wystawa pokazuje, czym parali się wiejscy fotografowie, jakie zlecenia przyjmowali, ale także opowiada o tym, jak zmieniała się podlaska wieś i rola fotografa.
Kiedy i gdzie?
Wernisaż wystawy „Wszelakie zlecenia przyjmuję” odbędzie się 22 sierpnia o godz. 18.00 w Galerii im. Sleńdzińskich, przy ul. Wiktorii 5 w Białymstoku. Zdjęcia będzie można oglądać do 19 października.
Na 15 października zaplanowano panel dyskusyjny, w którym wezmą udział świetne specjalistki: Joanna Kuciel-Frydryszak, autorka słynnych „Chłopek”, Agnieszka Pajączkowska, autorka znakomitych książek teoretyczno-fotograficznych, i Agata Koprowicz, naukowczyni zajmująca się chłopską fotografią.
Więcej informacji znajdziecie na stronie galeriaslendzinskich.pl oraz na facebookowej stronie wydarzenia.
![„Centralna Agencja Fotograficzna 1951-1991”, czyli gdzie się podział polski fotoreportaż XX wieku [RECENZJA]](/i/images/1/7/0/dz0zMzg=_src_207170-CAF-lead.jpg)
![Podróż za jeden uśmiech z Karoliną Jonderko i Maciejem Moskwą [PODCAST]](/i/images/8/2/2/d2FjPTMzOHgx_src_244822-fotopolisPodcast_episodeCover--87.png)
_1475239688.jpg)
_968856305.jpg)
_443908423.jpg)
