„Ten zawód to misja” - 50 lat pracy Chrisa Niedenthala na wystawie w Domu Spotkań z Historią

Chris Niedenthal urodził się w 1950 roku w Londynie, w rodzinie polskich emigrantów. Swój pierwszy aparat dostał od rodziców, gdy miał 11 lat jako prezent za dobrze zdany egzamin. Dzięki dwóm wujkom, których odwiedzał w czasie wakacji w Polsce, rozwinął pasję fotografii. Jeden z nich pokazał mu pracę w amatorskiej ciemni, stworzonej w łazience. Drugi kupił mu aparat, Zenit 3M. Już na studiach w London College of Printing rozpoznał kierunek, w jakim będzie się rozwijał. Chciał dokumentować, nie tworzyć nową rzeczywistość.

Przyjechał do Polski na chwilę i został na stałe

Szwecja, lipiec 1980. Fot. Karolina Niedenthal

"Interesowała mnie prasa i fotoreportaż. Trudno było wybić mi to z głowy. Na studiach mieliśmy fotografię reklamową, portretową, ale ja zawsze robiłem wszystko w wersji reporterskiej." - wspomina Chris Niedenthal.

CANON EOS R5 - RATY 20 x 0%

17 999 zł

CANON EOS R6 MARK II - RATY 20 x 0%

13 729 zł

SONY A7S III - RATY 20 x 0%

17 795 zł

SONY A7 IV - RATY 20 x 0%

11 289 zł

SONY A7 III - RATY 20 x 0%

7 285 zł

W wieku 23 lat przyjechał na kilka miesięcy do Polski i został tu na stałe. Pracował jako fotoreporter prasowy, początkowo był wolnym strzelcem i dokumentował Polskę Gierka. W latach 1974-1978 robił materiały m.in. dla niemieckich pism: tygodnika „Stern” i miesięcznika „Geo” oraz dla szwedzkiego dziennika „Expressen”. W 1978 roku rozpoczął blisko pięcioletnią współpracę z „Newsweekiem”.

Warszawa, ul. Puławska 19, 14 grudnia 1981. Fot. Chris Niedenthal

Jego debiutancki materiał fotograficzny przedstawiał „nielegalne”, prowizoryczne kościoły, tworzone w PRL mimo zakazu władz państwowych. W 1978 roku, tuż po wyborze Karola Wojtyły na papieża, Chris Niedenthal był pierwszym fotoreporterem, który zrealizował reportaż w jego rodzinnym mieście, Wadowicach. W kolejnym roku, podczas pielgrzymki papieża do ojczyzny, wykonał zdjęcie, które trafiło na okładkę „Newsweeka”. Niedenthal był także - wraz z angielskim dziennikarzem, Michaelem Dobbsem – pierwszym zagranicznym fotoreporterem wpuszczonym do Stoczni Gdańskiej podczas strajku w 1980 roku. 14 grudnia 1981, w drugim dniu stanu wojennego, zrobił jedno ze swoich najsłynniejszych zdjęć: wóz opancerzony SKOT na tle kina Moskwa z banerem reklamującym film Czas apokalipsy.

Kronikarz Europy Wschodniej lat 70. i 80. XX wieku

„Chrisa Niedenthala interesowało przede wszystkim życie codzienne i zwykli ludzie. Tego rodzaju fotografie to wielka i fascynująca część jego archiwum. […] Przemierzał Polskę z aparatem i fotografował sytuacje, które dla nas były zwyczajne – on jednak widział w nich coś niezwykłego” - komentują kuratorki wystawy Anna Brzezińska i Katarzyna Puchalska. „Legitymacja korespondenta zagranicznego umożliwiała mu robienie zdjęć, które niewielu mogło wówczas wykonać. […] Współpraca z „Newsweekiem”, a potem z „Time”, była wielkim krokiem w jego karierze, dawała mu też nieograniczony dostęp do zachodnich kolorowych filmów wysokiej jakości (dla polskich fotografów w tym czasie praktycznie niedostępnych) i pozwalała na podróże. Dzięki temu w jego archiwum znajduje się niepowtarzalny reporterski zapis z Polski i krajów Europy Wschodniej lat 70. i 80.”

Moskwa, 1989. Fot. Chris Niedenthal

W 1984 roku „Newsweek” po raz pierwszy wysłał Niedenthala poza Polskę̨: fotografował w Budapeszcie, Pradze i Moskwie. Od stycznia 1985 został fotoreporterem „Time” na Europę Wschodnią. Najczęściej fotografował w Pradze, Budapeszcie, Belgradzie, Sofii. 11 sierpnia 1986 ukazał się numer „Time” ze zdjęciem Jánosa Kádára na okładce, za które Chris Niedenthal otrzymał World Press Photo w kategorii „People in the News”.

W następnym roku z całą rodziną przeprowadził się na ponad sześć lat do Wiednia, w którym mieściło się̨ biuro „Time” na Europę Wschodnią. Ponownie do Polski wrócił w 1993 roku. Wspólnie z Włodzimierzem (Woodym) Ochnio przez sześć lat prowadzili studio fotografii reklamowej Magic Media. W kolejnych latach był autorem kilku bardzo ważnych społecznie projektów ekspozycyjnych: „Tabu. Portrety nieportretowanych” i „PracujeMy” – o dzieciach i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną. W 2001 roku wspólnie z Tadeuszem Rolke zrealizowali wystawę „Sąsiadka” (o relacjach polsko-żydowskich i tolerancji wobec „obcych”), która została pokazana w Zachęcie. W lutym 2008 zaprezentował wystawę̨ „Listy do syna” – portrety matek i ich dzieci z zespołem Downa. Po 2015 roku wrócił do fotoreportażu.

Łódź, 13 czerwca 1987. Trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski. Fot. Chris Niedenthal

"Ten zawód to jest w pewnym sensie misja. Skoro tyle fotografowałem tej naszej historii, przez lata, to uważam, że nie mogę przestać, muszę udokumentować ten stan, w który popadliśmy teraz" - mówi Niedenthal. "W dawnej Polsce robiłem to dla bardzo ważnych pism światowych, teraz robię̨ to dla siebie."

Ekspozycja w Domu Spotkań z Historią to ponad 200 kadrów pieczołowicie wybranych z liczącego setki tysięcy zdjęć archiwum

Ekspozycję „Niedenthal” tworzą zdjęcia zarówno mniej znane, jak i te ikoniczne, bez których nie da się opowiedzieć o tym fotografie legendzie. Wystawa wzbogacona jest o liczne artefakty: oryginalne okładki magazynu „Time”, artykuły ze zdjęciami, koperty zaadresowane do zagranicznych redakcji i aparaty fotograficzne, którymi posługiwał się Chris Niedenthal.

Kraków, 1975. Juwenalia. Fot. Chris Niedenthal

Wielkim wyzwaniem było wybranie ponad 200 kadrów z liczącego setki tysięcy zdjęć archiwum. Bardzo trudno przygotować wystawę fotografa, którego zdjęcia od lat są prezentowane na wystawach i w publikacjach. Miałyśmy pokusę, by czymś zaskoczyć, zrobić coś, czego jeszcze nie było. Jednak nasz pomysł, by zaprezentować przekrojowo dorobek fotoreporterski Chrisa Niedenthala z minionych 50 lat jest już czymś, czego wcześniej nikt nie zrealizował – wyjaśniają koncepcję wystawy jej kuratorki.

Kiedy i gdzie?

Otwarcie wystawy odbędzie się 13 października 2022 roku o godzinie 18:00 w Domu Spotkań z Historią przy ul. Karowej 20 w Warszawie. Wernisaż uświetni koncert zespołu Sir Hardly Nobody w składzie: Chris Niedenthal (perkusja), Andrzej Werno (gitara/wokal) i Andrzej Narożański (gitara basowa/wokal).

Na pierwsze oprowadzanie po wystawie zapraszamy już 15 października o godzinie b – oprowadzą po ekspozycji Chris Niedenthal oraz współkuratorka Anna Brzezińska.

Wystawie towarzyszy katalog z wyborem prezentowanych w DSH fotografii. Ekspozycję będzie można oglądać do 4 czerwca 2023 roku.

Więcej informacji znajdziecie na stronie dsh.waw.pl.