![Nikon Nikkor Z 600 mm f/6.3 VR S - test praktyczny i zdjęcia przykładowe [RAW]](/i/images/8/5/2/d2FjPTMxN3gxLjUwMA==_src_227852-DY6A6732_nikon_600mm_f63_test-top.jpg)
Newsletter
Newsletter
Jeżeli przyjrzysz się jakiemukolwiek konkursowi fotografii pejzażowej, to od razu zauważysz, jak bardzo odpowiednia pogoda może zwiększyć siłę oddziaływania zdjęć. Przykładowo, zwycięzcy konkursu fotografii krajobrazowej Take A View 2011, w którym główna nagroda wynosi 10 tysięcy funtów, uchwycili na zdjęciu fale sztormowe rozbijające się o wybrzeże zatoki Rocquaine w Guernsey, narodziny chmur burzowych nad szkockim łowiskiem łososia oraz przejażdżkę motocyklem we wspaniałym blasku słońca. Ale jak fotografować ulotne formacje chmur, gniewne morze i gwałtowne burze, żeby jednocześnie ograniczyć oczekiwanie i ryzyko zamoknięcia sprzętu? Sekretem jest dobre rozumienie pogody i umiejętność jej przewidywania.
Rodzaje chmur
Pierwszą rzeczą, jaką należy wiedzieć o chmurach, to to, że tworzą się one na skutek trzech głównych procesów. Pierwszym jest prosta konwekcja, której efektem są obłoki cumulusów i intensywne letnie ulewy. Cumulusy, czyli chmury kłębiaste wyglądają jak wielkie, unoszące się w powietrzu kule waty i mogą tworzyć naprawdę atrakcyjne wizualnie obrazy, ponieważ cechują się dobrze zarysowanymi konturami oraz imponującymi, wyraźnymi strukturami wzmacniającymi intensywność każdego pejzażu.
Cumulus tworzy się, gdy słońce rozgrzewa grunt, doprowadzając do rozgrzania spoczywających na nim warstw powietrza, które stają się lżejsze od otaczającej je chłodniejszej atmosfery. Bańka ciepłego powietrza unosi się w górę, rozszerza i schładza (proces ten nazywamy konwekcją) formując w ten sposób niewidzialną kolumnę powietrzną, czyli komin termiczny. Chłodniejsze powietrze może zawierać w sobie mniej wody, niż powietrze gorące. Chmura kłębiasta rodzi się, gdy komin termiczny ochładza się na tyle, aby mogło dojść do skroplenia, czyli kondensacji nadmiaru wody na unoszące się dookoła pyły lub kryształki lodu. Dobrym czasem do obserwowania cumulusów jest okres kilku godzin po wschodzie słońca podczas pogodnych dni, szczególnie latem. Chmury te rozpraszają się o zmierzchu, gdy żar słońca słabnie.
Pojedynczy cumulus unosi się ku górze aż do momentu, gdy wznoszące go powietrze wytraci ciepło, energię i siłę wyporu, a następnie rozwiewa się po około 15 minutach. Aby sfotografować cumulusa, szukaj tego typu chmury nad silnie nasłonecznionymi obszarami gruntu, na przykład nad południowymi zboczami górskimi. Czasami chmury kłębiaste tworzą się również nad miejscami, w których płoną lasy lub też nad kominami chłodniczymi w elektrociepłowniach.
Jeżeli wiosennym lub letnim rankiem cumulusy rozrosną się do postaci rozmytych kolumn o kształtach kalafiorów, to wówczas bardzo prawdopodobne jest wystąpienie intensywnej popołudniowej ulewy. Chmury o takiej formie pęcznieją do postaci ogromnych chmur kłębiastych deszczowych, zwanych cumulonimbusami. Cumulonimbusy to klasyczne chmury burzowe, z których spaść może deszcz, pioruny i grad. Tworzą się, gdy powietrze jest bardzo rozgrzane i wilgotne, a prędkość wiatru rośnie wraz z wysokością. Powietrze wznoszące się w kominie termicznym jest wydmuchiwane na boki, co powoduje zasysanie dodatkowych mas ciepłego powietrza i kierowanie ich w górę. Im wyżej rozciąga się chmura i silniejszy jest prąd wznoszący, tym więcej wody może się skroplić i tym mocniejszy jest opad. Chmura kłębiasta deszczowa rośnie tak długo, aż wznoszące się powietrze schładza się do temperatury otoczenia. Jeżeli cumulonimbus osiągnie wierzchołek dolnej warstwy atmosfery, chmura rozprzestrzenia się na boki, tworząc kształt kowadła skierowanego zgodnie z kierunkiem wiatru.
Nadmorskie pejzaże. Nadbrzeżne urwiska skalne mogą stanowić dobre punkty widokowe do fotografowania zbliżających się do brzegu burz morskich, a także zapewniają niczym niezakłóconą linię horyzontu.
Poniżej cumulonimbusów o kształtach kowadła sporadycznie pojawiają się też bardzo efektownie wyglądające mammatusy. Gdy w miarę rozwijania się na boki stopy kowadła dochodzi do opadania i jednoczesnego ogrzewania się baniek powietrza, wilgoć zawarta w takiej bańce odparowuje. Parowanie ochładza powietrze, sprawiając, że opada ono jeszcze szybciej. W momencie gdy bańki takie osiągną podstawę chmury, ściągają ją w dół w porcjach o kształtach woreczków lub wymion (stąd nazwa).
Strumienie powietrza rozchodzące się z kowadła mogą również tworzyć wysokie chmury pierzaste, noszące nazwę cirrusów. Opadające kryształki lodu, miotane zmiennymi wiatrami, tworzą chmury przypominające faliste pociągnięcia pędzli, nazywane od swoich kształtów „haczykowatymi”. Cirrusy można zaobserwować przed kowadłem cumulonimbusa. Cumulusy i cumulonimbusy warto fotografować z boku, z odległości kilku kilometrów, aby uchwycić ich pofałdowaną pionową strukturę i charakterystyczne kowadło cumulonimbusa Robienie zdjęć cumulonimbusowi od dołu może być ryzykowne z uwagi na silnie wiatry, możliwe wyładowania atmosferyczne i intensywny deszcz. W schyłkowym obszarze burzy rozglądaj się natomiast za mammatusami. Użyj superszerokokątnego obiektywu do uchwycenia ich na zdjęciu z czymś na pierwszym planie lub zmiennoogniskowego teleobiektywu do przyjrzenia się z bliska „woreczkom”. Podczas zachodów słońca skieruj aparat w stronę zachodnią, aby uchwycić na zdjęciu mammatusy z widocznym pomarańczowym blaskiem tuż za nimi.
Schemat przekrojowy frontu ciepłego Powietrze ciepłe (po lewej) nasuwa się na powietrze chłodne (po prawej) w obszarze powierzchni frontowej (czerwona linia). Powoduje to powstawanie chmur. Chmury typu stratus przybierają na ogół postać bezkształtnych warstw. Zarówno nimbostratusy jak i stratusy są źródłem opadów deszczu.
Kolejnym doskonałym miejscem do obserwowania chmur są zbocza gór i wzgórz. Kiedy wilgotne powietrze jest przeciągane nad wzgórzem, woda ochładza się i skrapla, tworząc chmury. Gdy do kondensacji dochodzi poniżej wierzchołka, to powstają mgły i zamglenia. Chmury Lenticularis (tzw. soczewki) mają bardzo efektowne, opływowe kształty przypominające trochę latające spodki i przy dobrej pogodzie czasami formują się po zawietrznej stronie wzniesienia. Powietrze po przejściu nad wzgórzem nadal oscyluje w górę i w dół. Kiedy odbija się w górę ulega ochłodzeniu i tworzy chmury.
W regionach o umiarkowanym klimacie ogromne układy pogodowe zwane cyklonami lub niżami barycznymi również powodują powstawanie chmur i opadów deszczu. Ciepły front niżu barycznego znajduje się tam, gdzie masy ciepłego powietrza powoli unoszą się nad powietrze zimne, tworząc jednocześnie szerokie i delikatne pasma chmur. Cirrusy i cirrostratusy tworzą się ponad 600 km przed tym ciepłym frontem. Cirrostratusy (chmury warstwowo-pierzaste) to wysokie chmury z kryształków lodu tworzące cienką, półprzezroczystą warstwę okrywającą słońce i niekiedy wspaniałe efekty optyczne, takie jak słońca poboczne (parhelion) czy zjawisko halo. W miarę zbliżania się ciepłego frontu, chmury obniżają się i zagęszczają od znajdujących się na średniej wysokości altostratusów (chmur średnich warstwowych) po niskie i szare stratusy (chmury warstwowe). Takie zachmurzenie powoduje zmniejszenie widoczności i powoduje opady deszczu rozciągające się na około 240 km przed frontem. W momencie przejścia ciepłego frontu deszcze ustają, chociaż niebo pozostaje zachmurzone.
Schemat przekrojowy frontu chłodnego. Chłodne powietrze (po lewej) otacza spiralnie obszar burzowy, doganiając ciepłe powietrze (po prawej) i wsuwa się pod nie, odpychając od gruntu w płaszczyźnie powierzchni frontowej (niebieska linia). Powoduje to powstanie niskich chmur i słabą widoczność.
Podczas chłodnego frontu niżowego zimne powietrze wymusza przepływ ciepłego powietrza w górę, tworząc wąski pas zwany linią szkwału. Wał chmur burzowych poprzedzają liczne cirrusy i cirrostratusy. Z kolei cumulusy często pojawiają się za chłodnym frontem. Po przejściu chłodnego frontu niżowego zmienia się kierunek wiatru i zdecydowanie poprawia się przejrzystość powietrza.
Lokalne raporty pogodowe w Internecie, telewizji i radiu dostarczają wskazówek na temat występowania chmur dobrze nadających się do fotografowania. Możesz znaleźć odosobnione cumulonimbusy rozdzielone obszarami czystego nieba, jeśli prognoza pogody wspomina, że wystąpią „przejaśnienia z ulewnymi deszczami, możliwe lokalne burze z piorunami”.
Wysokie punkty obserwacyjne. Góry i wzgórza stanowią wspaniałe miejsca do obserwacji fotogenicznych zjawisk pogodowych z uwagi na to, że wysokie wznoszące się szczyty powodują kondensację pary wodnej z powietrza do postaci chmur.
Przewidywanie pogody
Możesz też przewidzieć pogodę na terenie całego kraju na podstawie map ciśnienia atmosferycznego publikowanych w serwisach internetowych meteo.pl. Zakrzywione linie na tych mapach noszą nazwę izobar i łączą one miejsca o takim samym ciśnieniu atmosferycznym. Ciśnienie podawane jest w jednostkach zwanych milibarami (mb) lub hektopaskalami (hPa). Jeden milibar równy jest jednemu hektopaskalowi. Średnie ciśnienie atmosferyczne to około 1013 hPa i rzadko wzrasta powyżej 1050 hPa bądź spada poniżej 970 hPa.
Masy powietrza opadające w stronę gruntu zwiększają ciśnienie atmosferyczne i tworzą układy wysokiego ciśnienia. To przynosi pogodne dni, ponieważ opadające powietrze powstrzymuje tworzenie się chmur. Unoszące się powietrze zmniejsza ciśnienie atmosferyczne na wysokości gruntu. Obszary niskiego ciśnienia są związane z występowaniem opadów deszczu. Im bliżej siebie znajdują się izobary, tym większe są zmiany ciśnienia i tym szybciej wznoszą się masy powietrza. Bardzo ciasno zebrane linie izobar sugerują występowanie silnych wiatrów i gwałtownych burz. Jednym ze specjalistycznych źródeł informacji jest też radar opadów. Na tej mapie opady deszczu pokazywane są w postaci barwnych plam.
Burzowe układy niskiego ciśnienia. Litera „L” oznacza dwa ogniska układów niskiego ciśnienia, czyli niże baryczne. Zakrzywione linie to izobary, wyznaczające obszary o jednakowym ciśnieniu atmosferycznym. Silna koncentracja izobar w centralnej części mapy oznacza obszar sztormu.
Kolejnym źródeł informacji o burzach są mapy wyładowań. Pokazują one lokalizację i częstotliwość uderzeń piorunów. Piorun to wyładowanie elektryczne powstające pomiędzy chmurami burzowymi lub przebiegające pomiędzy chmurą a ziemią i najlepiej jest fotografować je w nocy. Mapy wyładowań mogą Ci pomóc w znalezieniu burz z piorunami nadających się do fotografowania, ale powinieneś korzystać z nich wraz z innymi danymi meteorologicznymi. Dane podawane przez mapy wyładowań nie zawsze są wiarygodne, ponieważ dokładna lokalizacja uderzenia pioruna może się okazać odległa o ponad 161 km w stosunku do punktu, w którym został on odnotowany.
Dwie podstawowe metody pomiaru wykorzystywane do przewidywania prawdopodobieństwa wystąpienia wyładowań atmosferycznych to określanie energii potencjalnej dostępnej konwekcyjnie (ang. Convective Available Potential Energy, w skrócie CAPE) oraz ustalanie niestabilności w troposferze (ang. Lifted Index, w skrócie LI). Obie są bezpłatnie dostępne w internecie i aktualizowane w przybliżeniu co sześć godzin.
CAPE opisuje, jak wiele energii jest dostępnej lub uwalnianej przez parcelę powietrza wznoszącą się z punktu o ciśnieniu atmosferycznym wynoszącym 1000 hPa na wysokość, na której ciśnienie wynosi 500 hPa. Ciśnienie w parceli spada w miarę wznoszenia, ponieważ w wyższych partiach atmosfery powietrze jest bardziej rozrzedzone. Dysponujące dużą energią potencjalną parcele powietrza mogą wznieść się wyżej w atmosferze, zwiększając prawdopodobieństwo wystąpienia burzy. Wartości CAPE przekraczające zero wskazują możliwość wystąpienia zjawiska konwekcji, natomiast intensywne burze z piorunami są możliwe, gdy CAPE wynosi więcej niż 1000 dżuli energii na kilogram powietrza (J/kg).
Typy frontów pogodowych. Ciepłe fronty to linie z czerwonymi półkolistymi flagami. Zimne fronty mają flagi niebieskie i trójkątne. Linie fioletowe z flagami obu rodzajów to fronty zokludowane, w obrębie których doszło do wymieszania się ze sobą frontów ciepłych i chłodnych.
Indeks LI podaje różnicę w stopniach Celsjusza pomiędzy temperaturą wznoszącej się masy powietrza, a temperaturą powietrza otaczającego tę masę. Jeżeli indeks ten jest mniejszy od zera, to znaczy, że wznosząca się parcela powietrza jest cieplejsza od powietrza w którym się unosi. Lifted Index wynoszący –1 lub –2 oznacza, że powietrze jest dość prężne. Front pogodowy lub rozgrzanie gruntu powodujące wzniesienie tej masy powietrza mogą spowodować opady deszczu. Wartości poniżej –4 pojawiają się przy silnej konwekcji i trudnych warunkach pogodowych.
Kiedy już znajdziesz burzę o dużym prawdopodobieństwie wystąpienia, oszacuj, jak szybko się ona przemieszcza. Szaleńcza pogoń autem za szybko gnającą burzą jest niebezpieczna, więc postaraj się znaleźć przed nią lub obok trasy przejścia chmur burzowych. Pozostań też w samochodzie, jeżeli wieją silne wiatry lub pada ulewny deszcz. Ostry zachodni wiatr jest w stanie zamieść Ci sprzed nosa burzę jeszcze zanim rozstawisz statyw i wybierzesz sobie właściwy obiektyw. Tak więc jeżeli chcesz fotografować szybkie burze, rozważ wykonywanie zdjęć z ręki przy ustawionych krótkich czasach otwarcia migawki i wysokiej czułości ISO. Najlepiej zabrać ze sobą tylko jeden obiektyw o dużym zakresie ogniskowych, aby uniknąć zmieniania obiektywów przy złej pogodzie. Wykonaj jak najwięcej zdjęć, aby zwiększyć szanse uzyskania dobrego kadru.
Moc fal. Ogromne fale sztormowe uchwycisz w akcji, sprawdzając tabele pływów oraz prognozy pogody dla frachtu morskiego.
Nadbrzeżne urwiska skalne mogą stanowić dobre punkty widokowe do fotografowania burz morskich zbliżających się do brzegu. Morze zapewnia niczym niezakłócony widok na horyzont, a sztormowe wiatry nadmuchują powierzchnię morza, tworząc potężne fale. Kiedy takie duże fale docierają do brzegu, mogą przelać się kaskadą nad promenadami i falochronami tworząc efektowną wodną eksplozję. Wielkość fal możesz przewidywać korzystając z prognoz morskich. Większe prędkości wiatru zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia potężniejszych fal. Możesz też prognozować rozmiary fal korzystając z kalendarza przypływów i odpływów dostępnego w tabelach. Prawdopodobieństwo nagłego powstania wielkich fal na morzu jest większe podczas intensywnych pływów. Również niektóre internetowe witryny dla miłośników surfingu prognozują średnią wielkość fal oceanicznych określanych mianem fal martwych.
Lokalne fale sztormowe przemieszczają się na takich właśnie istniejących już wcześniej falach martwych, które mogą być formowane przez burze tysiące kilometrów dalej. Fotografując w niektórych miejscach, na przykład na wschodnim wybrzeżu Wielkiej Brytanii w okresie od kwietnia do września powinieneś też uważać na zjawisko morskiej mgły. Te gęste, mgliste opary tworzą się przy wietrze o umiarkowanie niskiej prędkości, gdy ciepłe powietrze jest schładzane przez zimną wodę, na przykład docierającą z Morza Północnego. Z ochłodzonego powietrza wytrąca się wilgoć, tworząc gęste chmury na wysokości gruntu, czyli mgłę. Jeżeli wiatr wieje od strony morza, to mgła może wówczas przenieść się nad obszar lądu stałego w ciągu jednej nocy. To, czy rozwieje się ona w ciągu poranka zależy od jej gęstości, prędkości i kierunku wiatru, wilgotności powietrza i temperatury morza.
Czy spadnie śnieg?
Śnieg zapewnia bardzo wiele fotograficznych możliwości, które stają się jeszcze lepsze, jeżeli masz czas na odpowiednie przygotowanie wyposażenia. Mapy pogodowe pokazujące parametr określany jako ‘grubość’ (ang. Thickness) mogą pomóc Ci przewidzieć wystąpienie opadów śniegu z pięciodniowym wyprzedzeniem. Parametr ten przedstawiany jest jako przerywana linia (na widocznym poniżej przykładzie ma kolor czerwony) i podawany jest w dziesiątkach metrów. Stanowi on przybliżoną miarę ciepła atmosfery. Niższe wartości oznaczają, że powietrze jest chłodniejsze i gęstsze, a opady śniegu bardziej prawdopodobne. W północnozachodnich obszarach Europy deszcz i śnieg mogą wystąpić z jednakowym prawdopodobieństwem, gdy grubość wynosi od 522 do 538. Śnieg jest rzadkim zjawiskiem, gdy grubość przekracza 540, a prawdopodobnym, gdy wynosi poniżej 519.
Według mapy pogodowej zaprezentowanej poniżej opady śniegu mogą wystąpić na terenie centralnej Szwecji, północnej Norwegii i w okolicach południowych krańców Grenlandii. Interesujący nas parametr wynosi tam pomiędzy 510 a 528, co oznacza zwiększone prawdopodobieństwo opadów śniegu. Chmury mogą powstać dzięki temu, że powietrze się ogrzewa i wznosi wzdłuż zamkniętych mijających frontów (grube linie z czarnymi flagami) niskiego ciśnienia (oznaczone literami „L”).
Wystąpienie opadów śniegu jest bardziej prawdopodobne przy chłodniejszej atmosferze, ponieważ śnieg może wówczas dotrzeć do ziemi nie topiąc się. Płatki śniegu tworzą się, kiedy lód zamarza wokół pyłu i innych cząstek stałych w chmurach, a następnie kryształy zderzają się i zlepiają ze sobą. Płatki stają się wówczas zbyt duże i opadają na powierzchnię ziemi. Jeżeli uda im się przelecieć przez zimne powietrze, docierają do nas jako śnieg. Są w stanie opaść około 300 m przez ciepłe powietrze, zanim rozpuszczona z nich woda zamieni się w deszcz.
Dowiedz się więcej o fotografowaniu krajobrazów
Ten artykuł pochodzi z najnowszego e-booka "Fantastyczne Krajobrazy" wydanego przez redakcję Digital Camera Polska. Można go pobrać w formacie PDF na stronie www.ulubionykiosk.pl.
