![Nikon Nikkor Z 600 mm f/6.3 VR S - test praktyczny i zdjęcia przykładowe [RAW]](/i/images/8/5/2/d2FjPTMxN3gxLjUwMA==_src_227852-DY6A6732_nikon_600mm_f63_test-top.jpg)
Newsletter
Newsletter
"Poradnik fotograficzny" - fragmenty, część II
Autor: Michal Grzegorczyk
Jakość światła
Fotografujący często mówią o "jakości" światła, mając na myśli jego ostrość, ale też intensywność i barwę. Na przykład, światło pochodzące ze słońca, lampy lub innego rodzaju punktowego źródła światła jest bardzo ostre, kontrastowe. Dla odmiany, światło rozproszone określa się jako miękkie i delikatne. Dlatego jakość światła ma ogromny wpływ na wygląd uzyskanych zdjęć.
Jeśli będziesz rozmawiał z doświadczonym fotografem krajobrazowym, usłyszysz, że nie fotografuje on wzgórz, jezior, skał, drzew ani roślin, lecz odbijające się od nich światło. Pozwala ono na określenie fotografowanego obiektu, a jego jakość i kierunek (zob. s. 104) w znacznym stopniu zmieniają zdjęcie. Często stanowi jedyną różnicę między zdjęciem poprawnym a wybitnym. Jeśli chcesz się o tym przekonać, sfotografuj identyczną scenę o różnych porach dnia i w różnym oświetleniu, a sam zobaczysz, jak różne uzyskasz rezultaty.
Mówiąc o jakości światła, fotografowie mają na myśli także jego intensywność. Światło o wysokim natężeniu, takie jak bezpośrednie światło słoneczne lub lampy błyskowej, pozwala krótko naświetlać zdjęcie, a tym samym daje dużą swobodę w doborze przysłon - bez konieczności stosowania długich czasów ekspozycji. Jednak intensywność światła spadnie, gdy na lampę studyjną założymy softbox lub gdy chmura przesłoni słońce. Musimy wówczas wydłużyć ekspozycję, ale zyskujemy bardziej miękkie cienie i niższy poziom kontrastu.
Różne rodzaje światła pasują do różnych tematów. Dla przykładu, jeśli wykonujemy portrety, zazwyczaj najlepsze rezultaty uzyskamy za pomocą światła miękkiego. Korzystając ze światła sztucznego, fotograf może oczywiście manipulować jego natężeniem tak, by osiągnąć zamierzone efekty. Światło naturalne nie podlega takiej kontroli, dlatego fotograf pracujący w plenerze musi albo poradzić sobie z zastanymi warunkami, albo czekać aż same się zmienią.
Na natężenie światła bardzo duży wpływ ma zarówno zachmurzenie, jak i pora dnia. Warstwa chmur zasłaniających niebo da światło równomiernie rozproszone, nierzucające cieni, świetnie nadające się do fotografowania roślin, ponieważ powoduje, że kolory wydają się bardziej nasycone. Dla odmiany, w czysty bezchmurny dzień słońce spełnia rolę wielkiego światła punktowego, rzucającego bardzo ostre cienie. Najlepsze światło zazwyczaj pojawia się wtedy, gdy wysoko na niebie znajduje się warstwa chmur, które jednocześnie rozpraszają i odbijają światło, ułatwiając kontrolę nad kontrastem. Również samo niebo wygląda w takich chwilach dużo ciekawiej, szczególnie w fotografii krajobrazowej.
Także położenie źródła światła ma ogromny wpływ na jego jakość. Jeśli np. słońce znajduje się bezpośrednio nad naszymi głowami (tak jak w południe), wynikający z tego brak cieni powoduje, że krajobraz wydaje się płaski i nadmiernie oświetlony. Podobny efekt widzimy w fotografii studyjnej. Dlatego należy unikać fotografowania w środku dnia, szczególnie krajobrazu. Światło ma najwyższą jakość w tak zwanych złotych godzinach (bezpośrednio po wschodzie i przed zachodem słońca). Promienie słoneczne są wtedy zmiękczane dzięki dłuższej drodze, jaką muszą pokonać w atmosferze. Dodatkowo światło ma wówczas cudownie ciepłą barwę.
Jakość światła nie pozostaje bez wpływu na naświetlenie. Ostre oświetlenie zwiększa kontrasty, często przekraczając zakres dynamiczny matrycy, co utrudnia zachowanie szczegółów na całym zdjęciu.
Porada
Zazwyczaj najlepsza jakość światła jest wtedy, gdy słońce znajduje się nisko nad horyzontem. Nie tylko jego światło jest wtedy cieplejsze i bardziej miękkie, ale powstają też długie cienie dodające obrazowi głębi. Dlatego właśnie warto pamiętać, że najlepsze dla fotografii światło uzyskujemy, gdy nasz cień jest dłuższy niż my sami.
Granitowy słup
W tym przypadku cała scena została zmieniona przez jakość wykorzystanego światła. Chociaż zdjęcia zostały wykonane w odstępie kilku chwil, bardzo się różnią. Pierwsze zdjęcie (1) zostało zrobione w chwili, gdy słońce skryło się za chmurą, przez co jest ono pozbawione cieni i zwyczajnie nudne. Gdy jednak słońce ponownie pojawiło się kilka sekund później, bezpośrednie wieczorne światło przeobraziło krajobraz. Jaskrawo oświetlone fragmenty i głębokie cienie dodają zdjęciu życia i głębi (2).
Barwa światła - balans bieli
Balans bieli (WB - ang. white balance) - zmora fotografii analogowej - daje się w fotografii cyfrowej zniwelować jednym guzikiem. W każdym aparacie cyfrowym dostępna jest funkcja pozwalająca na korygowanie niechcianych zabarwień stworzonych na zdjęciach przez światło o różnych temperaturach barwowych. Chociaż wiele aparatów dysponuje całkiem skuteczną automatyką balansu bieli - co oznacza, że aparat ocenia ogólne zabarwienie zdjęcia i sam ustawia balans bieli - wybranie tej opcji nie zawsze daje najlepsze wyniki. Na przykład, automatyka aparatu może łatwo zostać wprowadzona w błąd, jeśli w fotografowanej scenerii dominuje jeden kolor. Ponadto, najbardziej estetyczne zdjęcia nie zawsze są skutkiem technicznej poprawności - często świadomy wybór niepoprawnego balansu bieli daje najlepsze rezultaty.
Temperatura barwowa
Każde źródło światła emituje światło o określonej barwie - nasz mózg jednak przeważnie nas oszukuje i pokazuje główne źródło oświetlenia jako białe. Niższe temperatury barwowe oznaczają przesunięcie spektrum w stronę czerwieni, przez co kolory wydają się cieplejsze, wyższe temperatury zaś to dominacja niebieskiego, który sprawia, że kolory wydają się chłodniejsze. Temperatura źródła światła jest mierzona w kelwinach (K). Na przykład bardzo ciepłe światło świecy ma niską temperaturę barwową w okolicy 1800 K, podczas gdy ocienione miejsce w słonecznym dniu odpowiada około 7500 K. Światło o temperaturze około 5500 K uważa się za neutralne - temperatura ta odpowiada mniej więcej długości fali światła białego.
Temperatura barwowa światła ma znaczący wpływ na fotografię, ponieważ określa wygląd zdjęcia. O ile nasze oko w sposób naturalny koryguje temperaturę barwową światła tak, byśmy zawsze postrzegali je jako neutralne bądź białe, matryca aparatu nie posiada tej umiejętności i wymaga wsparcia. Aby wiernie zapisać kolory, fotograf musi dopasować temperaturę barwową światła i odpowiednio ustawić balans bieli swojego aparatu. Większość fotografów zwykle polega na jednym z przygotowanych przez producenta aparatu ustawień balansu bieli. Odpowiadają one typowym sytuacjom oświetleniowym, takim jak światło żarowe, jarzeniowe, bezpośrednie słoneczne, pośrednie przefiltrowane przez chmury lub typowe dla ocienionych obszarów w jasny dzień. Wybierając określone ustawienie balansu bieli, informujemy aparat, że światło ma taki właśnie kolor - dzięki temu może on właściwie skompensować jego barwę. Chociaż wzorce balansu bieli nie gwarantują idealnej reprodukcji barwy, jeśli właściwie dopasujemy je do kolorów dominujących w oświetleniu, barwy zostaną odtworzone w wystarczającym stopniu. Wiele lustrzanek cyfrowych pozwala również na w pełni ręczne ustawienie balansu bieli - możemy ręcznie wprowadzić temperaturę barwową wyrażoną w kelwinach, uzyskując jeszcze większą precyzję.
Jeśli fotografujesz w formacie RAW, po zrobieniu zdjęcia możesz skorygować ustawienia balansu bieli za pomocą oprogramowania edycyjnego. Dzięki temu masz możliwość skorygowania lub kreatywnego użycia zabarwień na późniejszym etapie edycji zdjęcia.
Porównanie ustawień balansu bieli.
Ta seria zdjąć ilustruje wpływ, jaki na fotografowaną scenę mają różne ustawienia balansu bieli. Ustawienia domyślne, mające korygować niskie temperatury barwowe, takie jak światło żarowe (incandescent) lub światło jarzeniowe (fluorescent), powodują ochłodzenie obrazu. Ustawienia balansu bieli, które mają korygować światło o wysokiej temperaturze barwowej, takie jak zachmurzenie (cloudy) i zdjęcia w cieniu (shade), sprawiają, że powstaje ciepłe zabarwienie. W tym przypadku ustawienie "światło dzienne" (daylight) zapisuje prawidłowo kolorystykę fotografowanej sceny, ale jak widzimy, balans bieli daje bardzo duże możliwości korekcji i kreacji.
Korekcja
Jeśli temperatura światła nie jest prawidłowo zrównoważona, zdjęcie będzie miało nienaturalną kolorystykę. To zabarwienie często wygląda sztucznie, niszcząc tym samym klimat zdjęcia. Aby uniknąć przebarwień, należy dopasować ustawienie balansu bieli do warunków oświetleniowych. Zwykle przynosi to lepsze wyniki, niż gdybyśmy polegali na automatyce balansu bieli (AWB). Chociaż funkcja AWB daje dobre rezultaty, ponieważ wybiera spośród bardzo dużego zakresu temperatur (zwykle 3000-7000 K), może się okazać bardzo niekonsekwentna, próbując odróżnić kolor światła od własnej kolorystyki fotografowanej sceny. Zdarza się jej również podejmować próby korygowania warunków atmosferycznych, które stanowią integralną część fotografowanej sceny. Aparat może jedynie zgadywać, jaką należy ustawić temperaturę barwową światła, dlatego nie jest tu niezawodny i często jest wprowadzany w błąd przez trudne lub mieszane oświetlenie. I tak, jeśli przedmiot ma czerwono-żółty kolor, automatyka aparatu może omyłkowo uznać go za wynikający z ciepłego oświetlenia i skorygować zabarwienie, próbując odtworzyć rzeczywiste - zgodnie z oceną automatu - kolory. W ten sposób popełnia błąd, zmieniając prawdziwą kolorystykę przedmiotu. Oczywiście niektóre aparaty rzadziej popełniają takie błędy niż inne, niemniej zawsze bezpieczniej jest ręcznie wybrać odpowiednie domyślne ustawienie WB.
Ustalenie balansu bieli według wzorca to jedna z metod gwarantujących właściwy balans bieli. Wskazujemy aparatowi, co ma być w danym świetle białe (lub szare - jasność jest nieistotna, ważne, by nie było żadnej dominanty barwnej), a aparat na podstawie tej informacji wprowadzi odpowiednie przesunięcie kolorów dla całego zdjęcia. Jeśli na scenie nie ma nic białego ani szarego, możemy położyć na chwilę białą lub szarą kartę i na niej ustawić wzorzec. Pamiętajmy, aby ów wzorzec znajdował się na obszarze oświetlonym tym samym światłem, które będzie dominujące dla całej sceny.
Korekcja balansu bieli
Poranna mgła unosząca się nad doliną, oświetlona przez światło padające z czystego nieba, miała zabarwienie neutralnie chłodne. Jednak automatyka balansu bieli mojego aparatu mylnie próbowała skorygować tę tonację, tworząc tym samym nienaturalnie ciepłe zdjęcie (1).
Ustawienie WB na daylight pozwoliło na lepsze dostosowanie do warunków, w wyniku czego kolejne zdjęcie (2) dużo wierniej utrwaliło scenę.
Kreacja
Technicznie poprawne zapisanie koloru nie zawsze przynosi najlepsze wyniki. W zależności od tematu, zdjęcia mogą wyglądać lepiej, jeśli ich kolorystyka zostanie ocieplona lub ochłodzona. Efekt taki bardzo łatwo osiągniesz, dobierając inne ustawienia balansu bieli niż "prawidłowe" dla temperatury barwowej oświetlenia.
Popularną techniką jest ocieplanie zdjęć dające przyjemniejszą tonację skóry na zdjęciach portretowych i podkreślające wschody i zachody słońca. Aby uzyskać ten efekt, należy wybrać wyższą wartość wyrażoną w kelwinach niż prawidłowa dla danego oświetlenia. Na przykład, temperatura światła w południe to około 5500 K. Jeśli więc ustawimy temperaturę 6000 K (opcja "zachmurzenie" w domyślnych ustawieniach balansu bieli), powstałe zdjęcie będzie odbierane jako "cieplejsze". Zabarwienie niebieskie natomiast zwykle kojarzy się z chłodem i tajemniczością i pasuje do pogody mglistej, wilgotnej bądź zimowej. Aby uzyskać ten efekt, należy ręcznie ustawić niższą temperaturę barwową od prawidłowej. Na przykład, przy normalnym świetle dziennym ustawienie temperatury barwowej na poziomie 3200-4200 K stworzy chłodne zabarwienie. Podobny efekt uzyskasz za pomocą ustawień "światło żarowe" lub "światło jarzeniowe", dostępnych wśród predefiniowanych ustawień aparatu.
Jeśli zamierzasz ocieplać lub ochładzać wykonywane zdjęcia, a jednocześnie chcesz, żeby nadal wyglądały naturalnie, musisz uważać, by korekcja balansu bieli była nieznaczna. Jednak większe zmiany niekiedy także umożliwiają stworzenie interesujących zdjęć. Z czasem nabierzesz doświadczenia pozwalającego na twórcze wykorzystanie balansu bieli, pamiętaj jednak, że kluczowe znaczenie ma eksperymentowanie z ustawieniami.
Ocieplanie tonacji zdjęcia
Poniższe zdjęcia zostały zrobione jedno po drugim. Pierwsze zdjęcie (1) dużo wierniej oddaje kolorystykę, zaś druga fotografia (2), wykonana po ustawieniu wyższej temperatury barwowej, wygląda na cieplejszą i jest milsza w odbiorze. Ciepłe zabarwienie pasuje do krajobrazów i wielu fotografów specjalizujących się w nich zawsze ustawia balans bieli na temperaturę wyższą o 200-400 K.
Nikon D200, 10-20 mm (14 mm), 1/2 s @ f/20, ISO 100, filtr polaryzacyjny i statyw. Pierwsze zdjęcie (1) wykonane z balansem bieli w pozycji "światło dzienne", drugie (2) - "zachmurzenie".
Ross Hoddinott - "Poradnik fotograficzny"
