![Nikon Nikkor Z 600 mm f/6.3 VR S - test praktyczny i zdjęcia przykładowe [RAW]](/i/images/8/5/2/d2FjPTMxN3gxLjUwMA==_src_227852-DY6A6732_nikon_600mm_f63_test-top.jpg)
Newsletter
Newsletter
"Modelowanie światłem" - fragmenty
Autor: Marcin Grabowiecki
Akcesoria kształtujące światło
W fotografii tradycyjnej wybór określonego rodzaju filmu decydował o tym, jaki typ oświetlenia można wykorzystać (i odwrotnie, typ stosowanego oświetlenia determinował wybór filmu). Na przykład, jeśli w aparacie znajdowała się błona przeznaczona do wykonywania zdjęć w świetle żarowym, jedyną możliwością było użycie "gorących" lamp studyjnych świecących światłem ciągłym, o temperaturze barwowej wynoszącej w przybliżeniu 3200 K. Z kolei gdy założyłeś film przeznaczony do robienia fotografii w świetle dziennym, a do dyspozycji miałeś jedynie lampy żarowe, musiałeś nakręcić na obiektyw niebieski filtr konwersyjny 85A, by zmienić barwę światła na neutralnie białą. Jednak stosowanie filtrów konwersyjnych ma wadę: zmniejsza natężenie światła o dwa stopnie przysłony. Nie jest to więc rozwiązanie sprawdzające się w każdej sytuacji i w przypadku każdego obiektu. Na przykład, kiedy fotografujesz ludzi, bardzo ważne jest, by stosować przysłonę o wartości nie mniejszej niż f/8 w celu ostrego odwzorowania zarówno oczu, jak i nosa modela. W przypadku fotografowania w technice cyfrowej, każdy z wymienionych poniżej rodzajów oświetlenia będzie dawał doskonałe efekty, ponieważ zmiana temperatury barwowej (tj. balansu bieli) w aparacie jest niezwykle łatwa i nie pociąga za sobą zmniejszenia ilości światła docierającego do matrycy.
Większość fleszy może być wyzwalana zdalnie, co umożliwia stworzenie z kilku takich urządzeń prostego zestawu oświetleniowego.
Ten fragment książki chciałabym poświęcić trzem najpopularniejszym rodzajom oświetlenia wykorzystywanym w fotografii portretowej: zewnętrznym fleszom mocowanym na aparacie, studyjnym lampom błyskowym oraz lampom świecącym światłem ciągłym. Wszystkie one mają swoje wady i zalety. Zrozumienie tego, w jaki sposób działa każde z tych narzędzi oświetleniowych, pomoże ci pokazać modela w najlepszym świetle. Używam sprzętu oświetleniowego konkretnej firmy, ale inni producenci oferują wiele produktów, które mają podobną funkcjonalność i za pomocą których można uzyskać równie dobre efekty. Najważniejsze, byś sam zaznajomił się z podstawowymi funkcjami i możliwościami wykorzystania poszczególnych typów lamp i wybrał ten rodzaj oświetlenia, który najbardziej ci odpowiada.
ZEWNĘTRZNA LAMPA BŁYSKOWA
Lampy błyskowe, inaczej flesze, mają niewielkie rozmiary, są stosunkowo tanie, dają światło o temperaturze barwowej światła dziennego i są proste w użyciu. Większość fleszy może być sterowana zdalnie, co umożliwia stworzenie z kilku takich urządzeń prostego zestawu oświetleniowego do wykonywania portretów poza studiem. Wadą zewnętrznych lamp błyskowych jest natomiast to, że dają ostre światło, ponieważ mają niewielkie rozmiary. Na dodatek, jeśli są wykorzystywane nieumiejętnie, tworzą płaskie oświetlenie, w którym modele wyglądają bardzo niekorzystnie.
Przyjrzyjmy się kilku przykładom. Moja wieloletnia przyjaciółka i modelka, Alena Watters, i jej przyjaciel i kolega po fachu, John Rochette, przyszli do mnie, by zrobić sobie kilka portretów do portfolio. Okazali się na tyle mili, że podczas tej sesji pozwolili mi także przygotować kilka ilustracji do tej książki. Pierwszą fotografię wykonałam z zamocowaną na aparacie lampą błyskową. Aparat został ustawiony w tryb Program (P), a flesz w automatyczny tryb TTL (ang. through the lens - pomiar światła przez obiektyw). W rezultacie powstało płaskie zdjęcie tej miłej pary (fot. 9). Jest to typowy efekt, jaki zaobserwować można na wielu zdjęciach amatorskich.
Na szczęście istnieje mnóstwo akcesoriów pozwalających zmieniać charakter światła. Mają one najprzeróżniejsze kształty oraz rozmiary i zostały tak zaprojektowane, by rozpraszać, zmiękczać i modyfikować kierunek rozchodzenia się światła małych lamp błyskowych mocowanych na aparacie. Ich stosowanie daje doskonałe rezultaty, szczególnie gdy równolegle z nimi wykorzystuje się technikę odbijania światła; potrafią bardzo efektywnie rozproszyć światło.
Na kolejnym zdjęciu (fot. 11) Alena i John zostali oświetleni lampą błyskową Nikon SB-800 z założonym na nią dyfuzorem LumiQuest. Nakładka odbijająca światło zmieniła kierunek rozchodzenia się błysku i oświetliła modeli miękkim światłem. Zauważ, że cienie za postaciami są teraz mniej widoczne.
Na kolejnym ujęciu (fot. 12) widać efekt odbicia światła lampy błyskowej od sufitu, znajdującego się na wysokości ponad 2,5 m. Pozwoliło to zmiękczyć światło docierające do modeli, zwróć jednak uwagę na nieestetyczne cienie, jakie pojawiły się pod ich oczami. Jako zdjęcie porównawcze dołączyłam portret tej samej pary, wykonany z wykorzystaniem studyjnych lamp błyskowych.
Na tej fotografii (fot. 13) Alena i John oświetleni zostali lampą Hensel Integra 500 oraz dwoma lampami tworzącymi oświetlenie wypełniające, ustawionymi po obu stronach pary. Te dodatkowe źródła światła mają olbrzymi wpływ na głębię obrazu. Jeśli porównasz to ujęcie z fotografią wykonaną przy użyciu lampy błyskowej, zobaczysz wyraźną różnicę w plastyce obrazu - jest on zdecydowanie bardziej trójwymiarowy.
STUDYJNE LAMPY BŁYSKOWE
W odróżnieniu od lamp błyskowych mocowanych na aparacie, do pracy w atelier bardziej nadają się studyjne głowice błyskowe podłączane do prądu. Modele zasilane prądem zmiennym z przenośnych generatorów lub z akumulatorów mogą być także z powodzeniem wykorzystywane w terenie. Żarówki błyskowe dające światło o temperaturze barwowej światła dziennego dają błysk trwający w przybliżeniu 1/50 000 s i są podstawowym źródłem oświetlenia sceny.
Światło modelujące. Studyjne lampy błyskowe wyposażone są w dodatkową halogenową żarówkę światła modelującego (tzw. pilota), znajdującą się zaraz obok żarówki błyskowej. Jest ona źródłem światła ciągłego i symuluje oświetlenie, jakim oświetlony zostanie obiekt w momencie wyzwolenia błysku, co pozwala na lepszą kontrolę ustawienia świateł i ułatwia łapanie ostrości. Choć moc światła modelującego można regulować, jego natężenie jest nieporównywalnie słabsze od błysku. Zasadniczo nie wpływa ono na ostateczny wygląd zdjęcia, o ile tylko czas naświetlania nie jest dłuższy niż 1/30 s.
Rodzaje studyjnych lamp błyskowych. Można wybierać spośród dwóch podstawowych typów studyjnych lamp błyskowych o temperaturze barwowej światła dziennego; każdy z nich ma swoje dobre i złe strony.
Lampy kompaktowe (zintegrowane) mają wbudowany układ zasilania, elektronikę, kondensatory, lampę błyskową, żarówkę modelującą oraz reflektor i są samodzielnymi urządzeniami, co oznacza, że nie grozi nam zaplątanie się w kable. Zaletą lamp zintegrowanych jest to, że moc każdej z nich można regulować niezależnie. Ponieważ każda lampa kompaktowa dysponuje własnym zasilaczem, stosunkowo łatwo jest określić proporcje światła i wyregulować natężenie w celu uzyskania pożądanego efektu. Na przykład, jeśli używasz dwóch lamp o mocy 1000 Ws (watosekund), to gdy obie z nich świecą z pełną mocą, natężenie światła wynosi 2000 Ws. Jeśli natomiast jedna lampa zostanie skręcona do połowy mocy, to łączne natężenie oświetlenia emitowanego przez obie lampy wyniesie 1500 Ws - jedna głowica błyska pełną (1000 Ws), a drugą połową mocy (500 Ws).
W odróżnieniu od lamp zintegrowanych, głowice zasilane z generatorów mają zewnętrzne źródła zasilania w postaci prostokątnych skrzynek, do których można podłączyć dwie lub nawet kilka głowic. Gdy korzysta się z więcej niż jednej takiej lampy w zestawie, niektóre z nich pozwalają jedynie na symetryczne sterowanie mocą, a inne na niezależną regulację natężenia światła emitowanego przez każdą z nich, co sprawia, że obliczenie prawidłowej ekspozycji staje się nieco bardziej skomplikowane. Na przykład, jeśli do generatora o mocy 1500 Ws podłączymy trzy głowice, każda z nich, przy symetrycznym podziale energii, będzie błyskała z mocą 500 W. Niektóre generatory mają niezależne gniazda do podłączania głowic, dzięki czemu dwie z lamp mogą dzielić między siebie energię na pół, podczas gdy trzecia błyskać będzie z pełną mocą; urządzenia takie umożliwiają tym samym symetryczny bądź niesymetryczny rozkład energii.
LAMPY ŚWIECĄCE ŚWIATŁEM CIĄGŁYM
Tego typu lampy, nazywane często "gorącymi" lub halogenowymi, świecą światłem ciągłym, a nie błyskają tak jak błyskowe lampy studyjne. Dzięki temu możesz cały czas obserwować obiekt oświetlony światłem o takim natężeniu, jakie ustawiłeś (i jakie zostanie wykorzystane do naświetlenia zdjęcia); nie ma konieczności stosowania światła modelującego.
Wadą lamp świecących światłem ciągłym jest to, że emitują one cieplejsze światło, o temperaturze barwowej wynoszącej około 3200 K. W dodatku wytwarzają znaczne ilości ciepła i korzystając z nich, trzeba co jakiś czas robić przerwy, by zapobiec ich zbytniemu nagrzewaniu się. Obecnie dostępne są już jednak systemy oświetlenia ciągłego, zbalansowane na światło dzienne o temperaturze barwowej 5500 K, które - w porównaniu ze starszymi systemami -prawie w ogóle się nie grzeją. Przykładem takiego systemu oświetleniowego jest Westcott Spider Light (fot. 19). Ten zaprojektowany w nietypowy sposób zestaw składa się z pięciu lamp świecących światłem dziennym (5500 K) umieszczonych w jednej głowicy, która nagrzewa się w bardzo niewielkim stopniu, przez co zestawu takich lamp można używać nawet do wielogodzinnych sesji.
Inaczej niż w przypadku lamp błyskowych, gdzie najważniejszym parametrem decydującym o ekspozycji zdjęcia jest wartość przysłony, przy stosowaniu oświetlenia ciągłego istotne są zarówno ustawienia przysłony, jak i czasu naświetlania.
AKCESORIA KSZTAŁTUJĄCE CHARAKTER OŚWIETLENIA
Modyfikatory światła to montowane na lampach wszelkiego rodzaju nakładki, których zadaniem jest rozpraszanie lub zmienianie sposobu rozchodzenia się światła. Wybrany rodzaj akcesoriów modelujących światło determinuje wygląd i charakter fotografii portretowej.
Dające miękkie światło. Światło przechodzące przez białe parasolki, soft-boksy, białe ekrany i półprzezroczyste tkaniny; światło odbijane od matowych i szorstkich powierzchni oraz promienie słońca przefiltrowane przez chmury - wszystkie te rodzaje oświetlenia tworzą delikatne cienie o miękkich krawędziach. Tego typu modyfikatory o dużych rozmiarach rozsyłają światło w różnych kierunkach, czyniąc je miękkim i bardziej rozproszonym. Pamiętaj o tym, o czym mówiliśmy w rozdziale drugim: im większa jest powierzchnia rozpraszająca lub odbijająca światło i im bliżej modela zostanie ona umieszczona, tym bardziej miękkie będzie tworzone przez nią oświetlenie; z kolei im bardziej będziesz ją odsuwał, tym ostrzejsze będzie się stawać oświetlenie.
Zdjęcie 21, wykonane przez fotografkę Suzanne D'Acquisto, pokazuje, jaki efekt można uzyskać przy wykorzystaniu miękkiego światła. Jako oświetlenia głównego Suzanne użyła światła wpadającego przez duże okno, a jego promienie niejako otoczyły modeli. Zwróć uwagę, jak bardzo blisko okna ustawiona została para. W tym wypadku okno pełniło funkcję wielkiego softboksu, tworząc delikatne cienie o miękkich krawędziach. Taki rodzaj oświetlenia nadaje się idealnie do tuszowania wszelkich niedoskonałości skóry twarzy.
Dające ostre światło. Gołe żarówki, odbłyśniki paraboliczne, plastry miodu i strumienice; światło odbijane od gładkich, błyszczących powierzchni (takich jak srebrne lub złote blendy); światło słoneczne w bezchmurny dzień - tego rodzaju źródła światła tworzą ostre oświetlenie. Takie akcesoria sprawiają, że cienie są głębsze i mają wyraźnie widoczne krawędzie, a światło jest ostre i bardziej ukierunkowane. Ponownie należy pamiętać o tym, że charakter oświetlenia jest bezpośrednio związany z odległością źródła światła od modela. Możesz uzyskać bardzo ostre świtało, umieszczając softbox daleko od obiektu.
Mój nauczyciel, Nick Vedros, był tak uprzejmy, że pozwolił mi wykorzystać wykonany przez siebie portret Gunsa, weterana wojny wietnamskiej, bym mogła zilustrować efekt tworzony przez ostre światło. Na fotografii Guns trzyma w rękach zdjęcie, które zrobił sobie w czasie, gdy jako dziewiętnastoletni chłopak walczył w Wietnamie. Choć Nick oświetlił scenę softboksem, umieścił go na tyle daleko od modela, że uzyskał ostre światło. W ten sposób fotograf chciał podkreślić na zdjęciu ostre rysy twarzy.
Eliminujące światło. Zastawki, parawany i wrota wykorzystywane są często w celu takiego ukształtowania oświetlenia, by do określonych obszarów sceny w ogóle nie docierało światło. Ponieważ zastawki są zazwyczaj wykonane z nieprzezroczystego, czarnego materiału, odcinają one całkowicie promienie świetlne, sprawiając, że wybrane fragmenty postaci pozostają w cieniu.
