Newsletter
Newsletter
"Fotografia bez tajemnic" - fragmenty, część II
Autor: Michal Grzegorczyk
SKALA
Ludzki kształt jest prawdopodobnie najbardziej rozpoznawalny na całym świecie. Jeśli włączymy go do rozległego krajobrazu, nada oczywiste poczucie możliwości i skali. W jaki sposób tak mały obiekt może skupić czyjąś uwagę, choć jest drobiazgiem w kadrze? Odpowiedź leży w podstawowym prawie widzenia: im obiekt jest mniejszy w stosunku do jego otoczenia, tym bardziej niezwykły się wydaje, a co za tym idzie - bardziej się wyróżnia. Zjawisko to występuje niezależnie od tego, czy krajobraz jest typowo przyrodniczy, czy też zurbanizowany lub przemysłowy.
Podczas warsztatów krajobrazu często mówię moim uczniom, że jeśli pewnego dnia będą chcieli zarabiać na zdjęciach, po sfotografowaniu tego krajobrazu powinni zrobić jeszcze jedną ekspozycję zawierającą ludzką postać. Zdjęcia krajobrazowe z ludźmi najczęściej mają większą wartość rynkową niż kompozycje bez ludzi.
Kształt naśladujący literę H i ludzkie postacie tworzą dynamiczną kompozycję ukazującą wielkość i skalę.
Patrząc na powyższe zdjęcie, nikt nie zaprzeczy, że: "To duży statek". Nic bowiem tak szybko nie przyciąga uwagi do skali i otoczenia krajobrazu jak ludzka postać. Właśnie ona pozwala widzowi ocenić skalę w danej kompozycji.
KOMPOZYCJA
Może przyjść taki dzień, w którym ustawienie kreatywnej prawidłowej ekspozycji będzie dokonywać się samo w aparacie, ale nie wyobrażam sobie aparatu, który mówi fotografowi, jaki jest najlepszy punkt widzenia lub najlepsze światło. W sztuce fotografowania istnieje jedna stała: potrzeba tworzenia efektownych i wyrazistych kompozycji. Umiejętność ta leży w rękach fotografa i żadna technologia go nie zastąpi. (Nawet funkcja Kadrowanie w Photoshopie, która jest tylko pewnego rodzaju protezą, nie zaś prawdziwą sztuką komponowania obrazów).
Co to właściwie jest kompozycja? Kompozycja fotograficzna jest w części oparta na porządku i strukturze. Każde doskonałe zdjęcie zawdzięcza dużą część swojego sukcesu sposobowi jego kompozycji, czyli tak naprawdę - w jaki sposób elementy obrazu zostały ułożone. Jak w przypadku dobrego opowiadania, piosenki czy nawet sałatki ziemniaczanej, w kompozycji fotograficznej kilka składników decyduje razem o finalnym sukcesie. W nawiązaniu do elementów zdjęcia, o których mówiliśmy, kompozycja stanowi ważną część projektowania świetnego obrazu, więc reszta tego rozdziału powie o jej różnych istotnych aspektach.
_1663272818.jpg)
Zdjęcia prezentowane do tego momentu wykorzystywały niektóre, jeśli nie wszystkie, elementy kompozycji, o których teraz będzie mowa w szczegółach: wypełnianie kadru, format, napięcie i równowaga. Dwa ostatnie elementy dominują w każdej dobrej kompozycji. Napięcie, będące interakcją między elementami obrazu, oddziałuje na emocje oglądających. Równowaga organizuje te wizualne elementy i nie zmusza widza do główkowania na temat intencji fotografii lub jej znaczenia.
Ta wiejska aleja wysadzana drzewami, przypominająca trochę procę i mały kamień, jest skomponowana z dwóch równoległych linii zbiegających się w perspektywie i „kamienia" w postaci rowerzysty ubranego na czerwono - najbardziej zbliżający kolor. Elementy kompozycji i reguła trójpodziału (zobacz na stronie 224) dobrze funkcjonują w tym prostym, lecz plastycznym obrazie.
Wyobraźmy sobie siatkę trójpodziału, a okaże się, że to zdjęcie zbliża się do ideału. Jest to także obraz głębi, po części dzięki zastosowaniu obiektywu 35-70 mm, nastawionego na ogniskową 35 mm, i umieszczeniu chłopca w lewej trzeciej części tła. Kapelusz mężczyzny (w pobliżu górnej poziomej linii siatki) i jego koszula (w pobliżu dolnej poziomej linii siatki) wzmacniają kompozycyjnie jego wyrazistą twarz, która z kolei dominuje w dwóch trzecich kadru (boczne oświetlenie świetnie oddaje nastrój zdjęcia).
WYPEŁNIANIE KADRU
Uzyskiwanie odpowiedniej równowagi między elementami zdjęcia wydaje się łatwe, a jednak na ogół przeważa kompozycja nieudolna; główną przyczyną tej nieudolności jest to, że fotografowie ciągle nie potrafią utrzymać rzeczy w odpowiedniej proporcji. Mózg czyni to stale, skłaniając nas do przekonania, że wszystko wygląda dobrze, kiedy patrzymy przez wizjer. Ma osobliwą zdolność do powiększania obrazu, świadomie eliminując bałagan powyżej, poniżej i po obu stronach tematu zdjęcia. Szybkie spojrzenie przez wizjer przekonuje nas, że fotografujemy jedynie łosia, podczas gdy w rzeczywistości mamy bardzo nieuporządkowaną kompozycję krajobrazu.
Mózg ludzki "odfiltrowuje" wizualny bałagan i nie pozwala nam zwariować. Każdego dnia nasz wzrok i słuch są bombardowane tysiącami obrazów i dźwięków. Aby nie zwariować od tego natłoku, mózg ma magiczną zdolność filtrowania dużej części otaczającego nas "hałasu", umożliwia koncentrację na prowadzeniu samochodu lub na rozmowie z przyjacielem na zatłoczonym deptaku, czytaniu książki w przepełnionej restauracji, i tak dalej. Można czytać gazetę w zatłoczonym autobusie i absolutnie nie słyszeć żywej dyskusji prowadzonej przez dwóch facetów siedzących za nami. I można być tak skoncentrowanym na łosiu, którego mamy w wizjerze, że się nie zauważy, iż jego tylne nogi zlewają się z gałęziami pobliskiego drzewa lub że nie wypełnia tak bardzo kadru, jakbyśmy oczekiwali.
Podczas prowadzonego przeze mnie kursu Sztuka widzenia, każdemu uczniowi proponuję, by wybrał jeden z dwóch znajomych tematów: człowieka lub kwiat. Następnie trzeba przesadnie wypełnić kadr: obciąć czoło lub płatki kwiatka. Jest to zaskakująco rozwijające ćwiczenie. Nadmierne wypełnienie kadru pokazuje, jak łatwo wywołać u widza wstrząs. Obcinanie komuś czoła lub uszu na zdjęciu portretowym nie jest na ogół stosowane, ale przecież kreatywna fotografia niewiele ma wspólnego z powszechnymi praktykami. Zbliżanie się do tematu zdjęcia oznacza tworzenie intymnych relacji, a intymność wywołuje wstrząs! Fotografując syna mojego sąsiada, Manuela, z poziomu jego oczu i będąc tak blisko, że w kadrze nie mieści się część głowy, otrzymuję wyrazisty obraz chłopca.
Patrząc z góry na moją córkę i przepełniając kadr, także otrzymuję coś, co nie jest typowym portretem.
Brak wypełnienia kadru nadal jest najważniejszym problemem dotyczącym kompozycji fotograficznej. Jeśli twoim celem nie będzie wypełnienie kadru, uśpisz widzów oglądających twoje zdjęcia. Oczywiście, widzą temat fotografii, ale dostrzegają także wszystkie rzeczy dookoła; właśnie te otaczające rzeczy mówią im, że coś jest nie tak. Brakuje wstrząsu! Jeśli chcesz, by publika spała, zawsze ustawiaj się dalej od tematu, nie na stawiaj ostrości jak najbliżej, nie zoomuj teleobiektywem tak blisko, jak się da. Nigdy też nie klękaj, by fotografować z niskiego punktu widzenia i nie wspinaj się na schody, żeby fotografować z perspektywy ptaka. Z drugiej zaś strony, jeśli chcesz tworzyć wyraziste obrazy o dużym oddziaływaniu, rób to wszystko!
Który z tych dwóch obrazów chciałbyś powiesić na ścianie? Jeśli jesteś podobny do większości ludzi, wybierzesz zdjęcie z lewej. Gdy mamy wybór, usiądziemy w pierwszym rzędzie, by zobaczyć wszystko. Po skomponowaniu i zrobieniu zdjęcia spójrz na ekran LCD aparatu. Generalną zasadą jest, że jeśli temat nie dotyka lub przynajmniej nie jest bardzo blisko brzegów ekranu LCD, siedzimy na balkonie.
Ćwiczenie:
JAK WYPEŁNIĆ KADR
Jest to jedno z najlepszych moich ćwiczeń, które pomaga w zdobyciu umiejętności wypełniania kadru. Weź aparat, obiektywy i statyw, po czym wybierz się w plener, by przez cały tydzień fotografować litery (i/lub liczby). Zobaczysz litery (i liczby), których wcześniej w ogóle nie zauważałeś, co także pomoże ci dostrzec inne niewidoczne poprzednio tematy. Mów się, ze jedna rzecz prowadzi do następnej, w tym ćwiczeniu powiedzenie to sprawdza się co do joty.
Trzeba wypełnić kadr jedną literą lub liczbą, używając odpowiedniego obiektywu, zbliżając się lub stosując jedno i drugie. W niektórych przypadkach będziesz zmuszony położyć się lub wejść na schody. Na początku poszukiwań zwracaj uwagę wyłącznie na litery z charakterem i ciekawym kolorem. A gdzie można znaleźć takie litery? Świetnymi miejscami są sklepy z antykami i złomowiska, ale także stare znaki, graffiti, porty i obszary przemysłowe.
Wykonując to ćwiczenie, możesz odkryć, że masz słabość do pewnych ,iter lub liczb. Litera K zawsze była faworytem Georga Eastmana, który powiedział "Litera K wydaje się bardzo mocną i ostrą literą". Nic dziwnego zatem, że nazwa Kodak powstała, gdy Eastman powiedział do swoich współpracowników, że nie obchodzi go, jak będzie się nazywać jego firma, byleby nazwa zaczynała się i kończyła literą K.
Wagi w sklepach spożywczych, parkomaty, tablice rejestracyjne samochodów, łodzie, pokrywy włazów, znaki drogowe, tablice na budowach, tablice pamiątkowe są tylko niektórymi miejscami, w których można znaleźć litery i liczby.
TŁO
Każdego tygodnia moi internetowi kursanci przesyłają mi masę swoich prac, spośród których poddaję analizie najlepsze trzy. Chociaż oglądanie każdego tygodnia ponad 200 zdjęć mogłoby się wydawać zajęciem zniechęcającym, tak naprawdę jest inspirujące i rozwijające. Z pewnością mam okazję poznawać wyjątkowe fotografie, które sprawiają, że się śmieję, uśmiecham, a czasami nawet krzyczę - gdy widzę zdjęcia, które wywołują pewne uczucia, zmuszając mnie do zatrzymania się na chwilę i popatrzenia. Jednak większość przesyłanych zdjęć nie spełnia wymogów dobrej kompozycji (a przecież powinna, skoro wszyscy uczniowie nad tym pracują). Główna przyczyna polega na tym, że tematy nie wypełniają kadru, na drugim miejscu mamy inny powszechny problem kompozycyjny: nieodpowiednie, kłócące się z tematem zdjęcia tło.
Sprawdzanie tła jest powszechne. Detektywi pytają o tło wydarzeń. Pracodawcy pytają o wykształcenie kandydata do pracy. Lekarze pytają pacjentów o historię choroby. Tak więc kontrolowanie tła jest normą w życiu codziennym, z wyjątkiem sytuacji w małżeństwach i kompozycjach fotograficznych! Ile ślubów nie zostałoby zawartych, gdyby jedna ze stron dokonała wstępnie dokładnego sprawdzenia przeszłości partnera? No tak, miłość jest ślepa i to właśnie przeszkadza wielu fotografom w rejestrowaniu dobrze zaplanowanych i skomponowanych obrazów. Fotografowie - amatorzy i zawodowcy - są tak bardzo podekscytowani pasją do fotografowania głównego tematu, że często zapominają spojrzeć na tło kompozycji i pomyśleć, co tam się dzieje. Chęć rejestrowania głównego tematu jest często tak silna, że nie widzą kłócącego się tła na ekranie wyświetlacza aparatu, a nawet później w komputerze - oto prawdziwy przykład zaślepienia w miłości!
Zdjęcie poniżej pokazuje, co się dzieje w zoo, gdy nie zwracamy uwagi na zmianę kontrastu w tle. Czym jest to białe światło za tym pięknym ptakiem, tak bardzo przeszkadzające w tej kompozycji? To jakby ktoś otworzył drzwi wyjściowe z ciemnej sali kinowej. Jasne światło w tle przeszkadza teraz oglądać "film". Zwykłe przekręcenie aparatu z pozycji poziomej do pionowej i przemieszczenie się o kilkanaście centymetrów w prawo pozwoliło mi "zamknąć" te dziury, które wcześniej zwracały uwagę na jasne niebo w odległym tle.
Innym sposobem na uzyskanie bardziej satysfakcjonujących teł jest wykorzystanie kolorowego materiału o stosunkowo dużej powierzchni, który w odpowiednim ustawieniu za modelem może dać bardzo interesujące efekt. Taka sytuacja się zdarzyła, gdy chciałem sfotografować moją córkę Sophie; jej siostra Chloe stoi za nią i trzyma sztuczne tło.
KADROWANIE W APARACIE
Wszystko - i mam na myśli naprawdę wszystko w wizjerze, co znajduje się w płaszczyźnie ostrości - zostanie zarejestrowane na filmie dokładnie tak jak kadrujemy, a to oznacza cały "bałagan" powyżej, poniżej, z lewej i z prawej strony fotografowanego obiektu. Wszystko inne, co znajduje się poza płaszczyzną ostrości (tło i niektóre elementy planu przedniego), może zakłócić kompozycję. Tak więc, przed naciśnięciem spustu migawki, skontroluj obraz w wizjerze od górnego do dolnego brzegu i od lewej do prawej strony albo oddal się od wizjera lub zwyczajnie zamknij oczy na kilka sekund, tworząc w pamięci obraz, który uważasz za prawdziwy. Następnie otwórz oczy i ponownie spójrz w wizjer, upewniając się, czy rzeczywiście jest w nim ten sam obraz.
Kiedy to zrobisz, zwróć teraz większą uwagę na otoczenie tematu zdjęcia; czy bałagan dookoła sugeruje, że temat nie wypełnia kadru? Czy tło podkreśla i wzmacnia temat, czy też odwraca od niego uwagę? Jeśli aparat posiada funkcję podglądu głębi ostrości, naciśnij ten przycisk, by zobaczyć, czy tło będzie odgrywało odpowiednią rolę.
Nie ma lepszego momentu na zmianę kadru złej kompozycji niż tuż przed naciśnięciem spustu migawki. Programy do komputerowej obróbki zdjęć mogą oczywiście zrobić to za ciebie, ale po fakcie. Czy nie cenisz swojego czasu?
Pracując ostatnio na zlecenie magazynu "Popular Photography" w parku rozrywki Bush Gardens w Tampa Bay na Florydzie, podszedłem do siedzącego na liściu palmy anolisa. Mając aparat na statywie, nastawiłem najdłuższą ogniskową 180 mm, by wypełnić kadr. Jednak, jak pokazuje pierwsza próba na sąsiedniej stronie, w istocie nie wypełniłem kadru całkowicie. Nie mogłem tego zrobić poprzez zmianę ogniskowej, ale miałem inną, często najbardziej oczywistą i najłatwiejszą możliwość, by wypełnić kadr: zbliżyć się do obiektu. Zrobiłem to, uważając, by moje ruchy były wolne i nie zwracały uwagi; przez cały czas nie spuszczałem jednego oka z obrazu w wizjerze, by wiedzieć, kiedy odległość będzie odpowiednia. W większym zbliżeniu anolis komponuje się w sposób odpowiadający na ciekawość widza i jego chęć oglądania jaszczurki w zbliżeniu
