Basia Sokołowska - o fotografii subiektywnie: O perfekcji i imperfekcji

Technologie, a więc również fotografia mają to do siebie, że bezgranicznie ufają w postęp. Jednym z wyznaczników postępu jest nie tylko to, że robimy rzeczy szybciej, łatwiej i taniej, ale z założenia także lepiej. Dążenie do perfekcji obrazu fotograficznego jest w dużym stopniu wpisane nie tylko w historyczne losy rozwoju fotografii, ale też w ambicję każdego fotografującego. Rzeczą zupełnie naturalną jest to, że początkujący fotoamator chce robić zdjęcia coraz lepsze, udane nie tylko pod względem estetycznym, ale przede wszystkim technicznym. Miarą rozwoju jest opanowanie i doskonalenie warsztatu i robienie zdjęć coraz lepszych, do momentu, aż fotograf całkowicie ujarzmi swoje medium i osiągnie pełną kontrolę nad technologią, a więc do fotograficznej perfekcji. A zdjęcie perfekcyjne, zgodnie z tym co się widzi w miesięcznikach poświęconych fotografii cyfrowej, to wirtuozerski popis technicznych możliwości, z wysyconym kolorem i każdym szczegółem w pełnej ostrości. Patrzymy na zdjęcie jak przez czystą szybę, za którą widać świat w dużo lepszej rozdzielczości, kontraście i kolorze.

Oczywiście sama ambicja aby zdjęcie było lepsze od fotografowanej rzeczywistości nie jest tylko domeną fotografii cyfrowej. Jest tak stare, jak sama fotografia, której od początku towarzyszył retusz i manipulacje przy wykonywaniu odbitki w ciemni. Zmieniło się tylko to, że technologia stała się doskonalsza i powszechnie dostępna, więc fotograficzną perfekcję osiągnąć łatwiej, i robią to rzesze fotografujących. Więc mamy wokół siebie coraz więcej perfekcyjnych zdjęć, które owszem na pierwszy rzut robią wrażenie, ale którymi łatwo się przesycić.

Sony FX30 - RATY 20x0%

9 849 zł

Nikon Z f

9 849 zł

Canon EOS R8 - RATY 20x0%

6 199 zł

Sigma 50 mm f/1.2 L-Mount - RATY 20x0%

5 990 zł

Tamron 35-150 mm Nikon Z - RATY 20x0%

7 585 zł

Ale oprócz dążenia do fotograficznej perfekcji, jest nurt ceniący imperfekcję obrazu, w którym fotograf nie dąży do ujarzmienia techniki, ale spotyka się z nią niejako wpół drogi przy powstawianiu zdjęcia. Dla niego lub dla niej technologia nie jest środkiem kontroli nad rzeczywistością, ale równorzędnym partnerem, z którym współtworzą zdjęcia. Do nich należą ci wszyscy, którzy fascynują się otworkami, Holgami, Polaroidami i aparatami cyfrowymi w telefonach komórkowych. Większość z nich ciągle preferuje fotografię analogową. Lubią obcować z kliszą, z chemią ciemniową i z papierem. Nie fascynują ich najnowsze nowinki techniczne czy postęp w sposobach cyfrowej obróbki zdjęć. Na ogół są wierni konkretnej technice, z którą pracują przez dłuższy czas. Nad kontolę przekładają nieprzewidywalność rezultatu, a nad perfekcję imperfekcję. Tak jak Sally Mann i jej mokry kolodion, naświetlany na płytach szklanych w starym, drewnianym, wielkoformatowym aparacie. Mówi o technice pracy w mokrym kolodionie, że jest to "reverential technique" - czyli technika wymagająca wielkiego szacunku, której nie można uprzedmiotowić, tak jak się to na ogół robi z cyfrą, z tego choćby względu że rezultat jest nieprzewidywalny. Podczas robienia zdjęć do cyklu "Deep South", zdarzało się że wiatr, lub przejeżdżający po piaszczystej drodze samochód naniósł kurz na mokrą płytkę i tym samym "dodał" swoją fizyczną obecność do negatywu. Podobną przygodą z nieprzewidywalnością jest czarno-biała fotografia Pawła Żaka. Dla niego, materią fotograficzną, która gwarantuje nieprzewidywalność rezultatu jest przeterminowany papier fotograficzny, który konsekwentnie od lat wykupuje i na którym wykonuje powiększenia ze swoich negatywów. Papier, który w czasie wywoływania ujawnia niespodzianki w postaci plam, kropek czy nieoczekiwaną wzorzystość powierzchni. Oczywiście nie da się z góry przewidzieć gdzie te plamy się pojawią, jakiej wielkości się okażą i jak się wpiszą w kompozycję zdjęcia. Czasem, potrzeba dobrych kilku prób, a więc zmarnowanych arkuszy papieru, aby rezultat zadowolił autora. Bo każda ekspozycja na papierze, to rodzaj randki w ciemno. Jak się randka uda, to następnuje relacja monogamiczna i dożywotnia - powstaje tylko jedna odbitka, niepowtarzalna, tak jak papier na której powstała, a negatyw już nigdy nie będzie powielany na innym papierze. Mimo, że jest to metoda w którą wpisana jest technologiczna imperfekcja, rezultatem jest małżeństwo doskonałe, czyli taka relacja między kliszą a papierem, w którym obraz z negatywu i rysunek chemicznych imperfekcji papieru tworzą nierozdzielną całość, fotografię, która zaprasza raczej niż obnaża, która emanuje tajemnicą, angażuje i inspiruje.